In een van de bijeenkomsten waar wij in dit nummer verslag van doen (het symposium rondom de beweging ‘Stap in de Wijk’ van RIBW Overijssel) werd gesproken over de ontwikkelingen in het landschap van zorg en welzijn, in termen van de metafoor van de meanderende rivier. Het beeld van een mens als een wezen dat wil worden wat het is. Als een rivier kan hij overstromen, andere wegen zoeken en soms gekeerd worden. SIDW is dan een beweging die op de oevers van de rivier zoekt naar wat iemand nodig heeft: naasten of het netwerk dichtbij of de wijk of soms professionele hulp. Dit zijn de steeds bredere dijken waarbinnen de rivier in zijn bedding een weg zoekt.

In een tweeluik worden in dit eerste deel de achtergrond van het Woonstartprogramma en het programma zelf beschreven (opzet, inhoud en organisatie), en daarnaast de resultaten van een kwantitatief onderzoek naar de doelgroep. In het tweede deel wordt ingegaan, mede op basis van het kwalitatieve onderzoek dat meeliep met de uitvoering van het programma, op de ervaringen bij de implementatie. Beide artikelen staan in deze aflevering van Participatie en herstel en zij vertellen gezamenlijk het verhaal over programmatisch werken aan herstel met Woonstart bij zorgorganisatie Cosis.

De ggz staat onder druk: niet alleen zijn er wachtlijsten, ook ervaren professionals de werkdruk als te hoog. Intussen neemt de vraag naar specialistische ggz toe. Hoe houden we de ggz houdbaar en toegankelijk? In deze bijdrage wordt verkend hoe psychosociale therapie een rol kan spelen in de verandering van de ggz van diagnosegedreven zorg naar zorg die beter aansluit bij het functioneren in het dagelijks leven. Dit type zorg is laagdrempelig en kan naar de mening van de auteurs bijdragen aan verkorting van de wachtlijsten.

Iedereen die worstelt met negatieve gedachten, verslaving of trauma kan terecht bij Enik Recovery College. Enik is een herstelacademie, leeromgeving en ontmoetingsplaats voor persoonlijke ontwikkeling in Utrecht en omgeving. Enik wordt 100 procent gerund door ervaringsdeskundigen. Deelnemers leren samen met anderen (peer support) om te gaan met ontwrichting en kwetsbaarheden. In dit praktijkverhaal een inkijkje in wat er gebeurt bij een zelfhulpgroep van Enik. Daarnaast reflecteert de auteur als peer support facilitator op de vertel-herstel-lunches, waarvan zij initiatiefnemer is.

In dit tweede deel over het ggz-programma Woonstart bij Cosis delen de auteurs hun ervaringen met de implementatie. Ze gaan ook in op het kwalitatieve onderzoek dat meeliep met de uitvoering van het programma. Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met het lectoraat Maatschappelijke participatie van mensen met psychische beperkingen van de Hanzehogeschool.

Op 1 november jl. vond de Dag van de Ervaringsdeskundige plaats, georganiseerd door de Vereniging van Ervaringsdeskundigen (VvE) en het lectoraat GGZ en samenleving van de Hogeschool Windesheim. Ruim 600 aanwezigen, waarvan 350 live aanwezig in het auditorium van de hogeschool, volgden het vraaggesprek over het Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundigheid (BCP-E). De voorzitter van de VvE Daantje Daniëls sprak met Wilma Boevink, Mannus Boote en Alie Weerman.

Simona Karbouniaris en Jim van Oss (2023). Trauma begrijpen in 33 vragen

Agenda & Nieuws

Herstelondersteunend werken is steeds meer de standaard. Hoop en optimisme zijn daarbij belangrijke kenmerken. Maar hoe draag je dit uit? Hoe maak je gebruik van een steunend netwerk en hoe versterk je de eigen regie van de cliënt? Op welke manier kun je de ervaringskennis omhoog halen en benutten?

De zorg voor jongeren met zeer complexe psychiatrische problemen schiet tekort. Het gaat om de zogenoemde Zikos-afdelingen (Zeer Intensieve Kortdurende Observatie en Stabilisatie). De inspectie bezocht de afdelingen na verontrustende signalen en trok harde conclusies. Een van de twee Zikos-instellingen stelde daarop een opnamestop in. Op de Zikos-afdelingen zitten jongeren van 12 tot 18 jaar met complexe gedragsproblemen die een acute psychiatrische crisis hebben.

Psychiaters Joost Janzing en Philip van Eijndhoven beantwoorden vijf vragen over depressie.

In de Tim en Jim de diepte in podcast gaan Tim Knoote (29) en Jim van Os (62) een open dialoog aan 'over' en 'met' de GGZ. De één als ervaringsdeskundige de ander als psychiater. Een openhartige, persoonlijke en diepgaande serie. Waarin ze beiden proberen af te stappen van hun rol. Twee mensen die een authentieke verbinding aangaan.

Eind december publiceerde Rijksoverheid rapporten over het aanbod en de vraag naar geestelijke gezondheidszorg (ggz). De rapporten zijn nog niet volledig, maar laten volgens MIND wel zien dat er meer vraag is dan aanbod. De behandelcapaciteit voor cruciale ggz moet omhoog, vooral in traumacentra en voor behandelingen voor aandoeningen zoals DIS (dissociatieve identiteitsstoornis). Zodra het ministerie van Volksgezondheid weer de begroting gaat behandelen, moet hiervoor ruimte worden opgenomen, roept MIND op.

Op dinsdag 16 januari om 13.15 uur zal MIND de petitie ‘Niemand mag onnodig lijden’ aan de nieuwe Tweede Kamer aanbieden.

Institute for Positive Health (IPH) en Stichting Rehabilitatie ’92 (R92) hebben de handen inéén geslagen en organiseren samen een inspirerend congres over Meedoen & Zingeving. IPH is bekend van Positieve Gezondheid (PG), die zij krachtig uitdraagt binnen Nederland evenzo als R92 dit doet voor de Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB).

Het gaat zo slecht met de ggz dat patiënten, psychiaters en ggz-instellingen het komende kabinet in een brief vragen om in te grijpen. In deze brief aan de informateur komen de belangenorganisaties met drie oplossingen om te voorkomen dat de sector verder achteruitgaat.

Ieder mens heeft meerdere en vaak tegengestelde kanten of subpersonen in zichzelf. Die kunnen conflicten en stress veroorzaken, maar je kunt er ook mee leren ‘dansen’. Het leren 'dansen' met deze subpersonen wordt ook wel de Voice Dialogue methode genoemd. Auteur en psycholoog Anita Roelands ondergaat in dit artikel zelf een Voice Dialogue sessie met haar mannelijke schaduwkant die ze haar Innerlijke Cowboy noemt.

In het decembernummer van Participatie en Herstel lees je onder meer een introductie op een kritische discussie tussen vroegere collega’s en onderzoekers in het arbeidsrehabilitatieveld Jaap van Weeghel en Jacques Zeelen, over wat een goede sociale interventie is. Hoe ontwikkel je die? Hoe stel je de kwaliteit vast? Aan de hand van Individuele Plaatsing en Steun (IPS) ging de discussie in de vorm van een briefwisseling allengs breder.

Auteur en niet-praktiserend klinisch psycholoog-psychotherapeut Ton van Heugten praat in de podcast 'Psychiater op de Cast' mee over de betekenis van taal in de behandelkamer. Hij pleit voor het gebruik van de probleembeschrijving. Deze is namelijk in de taal van de cliënt zelf en er wordt geen psychische stoornis of medisch jargon in opgenomen. Geen stigma of zelfstigma dus!

Ervaringsdeskundigen (ED’s) zijn nadrukkelijk bij de opzet en uitvoering van het SPRINT-project (zie blz. 16-27) betrokken, onder andere als gespreksleider tijdens de focusgroepen. Met hen is teruggekeken hoe zij hun inzet hebben ervaren, wat zij de eventuele meerwaarde voor het project vinden en wat de impact op hun eigen ontwikkeling was. Ook de onderzoeker blikt terug. Reflectie van ervaringsdeskundigen De ED’s die de gesprekken met cliënten en naasten hebben geleid geven aan dat zij in het contact met de deelnemers hun ervaringsdeskundigheid goed hebben kunnen inzetten.

De statistieken liegen er niet om. Mannen tussen de 40 en 70 jaar lijden vaak een eenzame strijd, en vormen een risicogroep waar weinig over gesproken wordt. We spreken hierover met Marcel van Kanten van 113. Marcel, die zelf een persoonlijke strijd heeft gehad met depressies en suïcidaliteit, deelt inzichten en ervaringen, en samen bespreken we de stappen die we kunnen nemen om preventie en ondersteuning te bevorderen.

Voor de tweede keer is een indruk gekregen van de mentale gezondheid van studenten in het hoger beroepsonderwijs en op de universiteit. Ruim 32.000 studenten vulden in het voorjaar van 2023 daarover een online vragenlijst in. Hierbij zijn ook vragen gesteld over het gebruik van middelen zoals alcohol, tabak en cannabis. Verder is in kaart gebracht welke factoren samenhangen met de mentale gezondheid en het middelengebruik.

‘Psychiater op de cast’ is dé podcast waarin verschillende thema’s uit de geestelijke gezondheidszorg aan bod komen. In elke aflevering gaan verschillende experts uit het ggz domein met elkaar in gesprek over onderwerpen die op dit moment spelen in het veld.

Deze week publiceerde De Vereniging Hogescholen het Sectorplan Hogere Sociale Studies (HSS): "De sociaal professional als sociaal veranderaar - Empowerment van de sociaal professional. Om het verschil te maken in de veranderende wereld. De HSS scholen gaan ermee aan de slag. ëén van de vijf thema's is ervaringsdeskundigheid.

De klimaatcrisis zal de komende jaren meer en meer voelbaar worden in de geneeskunde, waaronder de psychiatrie. De gevolgen ervan zullen extra hard aankomen bij mensen die al kwetsbaar zijn, waaronder veel van onze patiënten. Sommige mensen ervaren door de klimaatcrisis gevoelens van somberheid en machteloosheid. De vraag naar psychiatrische hulpverlening zal waarschijnlijk toenemen en leiden tot een verdere disbalans tussen zorgvraag en zorgaanbod.

Ieder mens heeft daarom recht op een dak boven zijn hoofd. Maar in een wereld waarin dat nog geen realiteit is, verdient iedereen op zijn minst een basis om zich comfortabel te voelen. Ongeacht hun leefsituatie.

Als professional in de psychische gezondheidszorg krijg je waarschijnlijk af en toe vragen van cliënten over behandelingen. Van welke andere soorten zorg kunnen ze gebruikmaken tegen hun depressie? En welke vergoedingen van zorgverzekeraars kunnen zij krijgen? Maar er zijn zoveel verschillende vergoedingen en mogelijkheden voor zorg, dat je soms zelf door de bomen het bos niet meer ziet. Daarom biedt dit artikel een overzicht met de belangrijkste vergoedingen voor cliënten met depressies.

Op maandag 16 oktober kwamen landelijke partijen en regionale koplopers die werken aan de transformatie van de ggz bijeen in Harderwijk. De regio Noordwest Veluwe, één van de vijf proefregio’s die met de innovatieve GEM-aanpak (Ecosysteem Mentale Gezondheid) werkt, was host van de landelijke bijeenkomst namens alle proefregio’s. Met ruim 60 aanwezigen uit heel Nederland was de belangstelling groot.

Hersenontsteking bij kinderen kan leiden tot autisme of schizofrenie. Door ontstekingen krijgen sommige neuronen niet de mogelijkheid om zich te ontwikkelen in de hersenen, blijkt uit een nieuw Amerikaans onderzoek. De hoop is dat er dankzij nieuwe bevinding op een dag behandelingen beschikbaar zijn voor neurologische ontwikkelingsstoornissen. Dit meldt GGZnieuws.nl.

NWO heeft een onderzoek gehonoreerd van Radboudumc-wetenschappers Judith Homberg en Alejandro Arias Vasquez naar de relatie tussen darmbacteriën en depressie. De toekenning valt binnen de Open Competitie ENW-M die is bedoeld voor vernieuwend, fundamenteel onderzoek van hoge kwaliteit en/of wetenschappelijke urgentie. Dit meldt het Radboudumc.

Depressie is de belangrijkste oorzaak van invaliditeit. Patiënten worden op basis van trial-and-error behandeld, omdat onbekend is bij welke behandeling een patiënt baat heeft.

Werken aan herstel en/of persoonlijke groei kan een flinke uitdaging zijn en een levenslange reis worden waarbij de eindbestemming nog onbekend is. Gebruik dit boek als een reisgids waarbij je zelf bepaalt welke uitstapjes en excursies je maakt. Het is zo opgebouwd dat je ervoor kunt kiezen om alleen te reizen of met anderen in een groep.

Diana van Bergen doet onderzoek naar suïcide onder jongeren. Samen met haar collega’s interviewt ze jongeren die een suïcidepoging deden of suïcidale gedachten hebben. Ook spreekt ze met de naasten van jonge mensen die door zelfdoding om het leven kwamen. Door alle levensverhalen op wetenschappelijke wijze in kaart te brengen, hoopt Van Bergen bij te dragen aan de preventie van suïcides.

Mensen met psychische klachten of aandoeningen zoals bijvoorbeeld depressie, autisme of eetstoornissen moeten kunnen rekenen op zorg en ondersteuning. Steeds vaker vallen mensen uit van werk of studie omdat ze niet de hulp krijgen die zij nodig hebben. Als we het zorgstelsel beter inrichten, kan veel leed worden voorkomen.

In 2023 zijn er 8997 praktijkondersteuners (POH) werkzaam in de huisartsenzorg in Nederland. Dit is een verdubbeling sinds 2016. Ook het aandeel huisartsenpraktijken dat een POH in dienst heeft is gestegen van 88% naar 94%. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Praktijkondersteuners en Praktijkverpleegkundigen (NVvPO).

‘Je bent slordig, ruim je kamer op.’ ‘Wat ben je lui vandaag, ga je huiswerk maken’: kritiek is nooit leuk om te krijgen. Maar bij sommige pubers komt dat commentaar extra hard binnen, zo blijkt uit onderzoek van promovendus Lisanne van Houtum. Tieners met een depressie lijken namelijk een stuk gevoeliger te zijn voor de kritiek van hun ouders, dan gezonde jongeren.

Angstige mensen gebruiken bij het kiezen van gedrag in sociaal lastige situaties een minder geschikt gebied in de voorhersenen dan niet-angstige mensen. Dit is goed te zien op hersenscans, blijkt uit onderzoek van Bob Bramson en Sjoerd Meijer van het Donders Instituut aan de Radboud Universiteit.

In seizoen 3 openen vijf TBS-klinieken hun deuren, om over vijf aangrijpende groepen in de tbs een diepgaand beeld te geven. Van een van de zwaarst beveiligde tbs-afdelingen in Nederland, tot de langdurige zorg, waar sommige patiënten de rest van hun leven verblijven. Wat gebeurt er echt achter de hoge muren van de tbs-kliniek?

Van depressie en angst wordt vaak gedacht dat ze het risico op kanker verhogen, maar de onderzoeksresultaten van een grote internationale studie weerleggen dit.

Mensen met een jeugdtrauma hebben meer kans op hart- en vaatziekten, diabetes en overgewicht. Brenda Penninx, hoogleraar psychiatrische epidemiologie onderzoekt hoe dit komt én hoe dit voorkomen kan worden. Eerste bevindingen uit een onderzoek naar hardloop-behandeling bij depressie en angststoornissen zijn bijvoorbeeld veelbelovend. De hardloop-behandeling geeft dezelfde mentale verbetering als antidepressiva, en zorgt bovendien voor een grotere vooruitgang in lichamelijke gezondheid. Dit meldt Amsterdam UMC.

In deze podcast spreekt Anne Pauen met psycholoog Dr. Vincent Duindam die als universitair docent verbonden is aan de faculteit Interdisciplinaire Sociale Wetenschap van de Universiteit Utrecht. Als schrijver heeft Duindam boeken uitgebracht over psychologie, spiritualiteit, liefdesrelaties, opvoeding en onderwijs. Het Spiritueel zakboekje voor professionals is zijn meest recente boek.

Bekijk deze korte video waarin Prof. dr. Evelien Brouwers vertelt over stigmatisering bij psychische aandoeningen.

Stille Strijd is een kunstproject van het Power of Art House om de taboe rondom depressie en zelfdoding onder jongeren te doorbreken en het gesprek op gang te brengen.

Het behandelen van gehechtheidsproblemen bij kinderen en adolescenten is niet eenvoudig. Er zijn niet veel behandelingen die zowel geschikt zijn voor jonge kinderen als voor pubers en wat oudere jeugd, daar brengt Dyadic Developmental Psychotherapy (DDP) verandering in. Dit is een algemene op gehechtheidstheorie en neurobiologie gebaseerde aanpak die voor jeugd in de volle breedte geschikt is.

In het najaar van 2022 had 3,7% van de volwassenen in Nederland last van een vermoedelijke posttraumatische stressstoornis. Bij de helft van deze mensen werden de klachten veroorzaakt door heftige gebeurtenissen direct gerelateerd aan de coronapandemie. Bij de andere helft werden klachten veroorzaakt door het meemaken van niet-coronagerelateerde heftige gebeurtenissen.

Nederland telt alleen al 280.000 mensen met een érnstige psychische aandoening. Zij hebben een miljoen naaste familieleden, vaak zwaarbelaste mantelzorgers. Dat maakt dat er in iedere straat in Nederland nog zo iemand moet wonen als jij. Die aan een half woord genoeg heeft om te begrijpen waar je het over hebt.

Tijdens Te Gek voor Woorden op 7 juni 2023 in het Muntpunt in Brussel ging Peter Dierinck (medewerker van Pysche, psycholoog en kwartiermaker) in gesprek met twee auteurs die schreven over geestelijke gezondheidszorg vanuit een humaan perspectief.

Red De GGZ – De Podcast is ontstaan als initiatief binnen de actiegroep Red de GGZ. Het doel van deze podcastserie is om de GGZ op de kaart te zetten. Immers: onbekend maakt onbemind, waardoor het gemakkelijker wordt om bezuinigingen door te voeren.

Trauma, stress en gedrag zijn nauw met elkaar verbonden. Traumatische gebeurtenissen kunnen langdurige stressreacties veroorzaken die het vermogen van het brein om adequaat te reageren op nieuwe situaties kunnen verstoren. Kennis hiervan is van cruciaal belang voor het begrijpen van de effecten van trauma op mentale en fysieke gezondheid. Met het herkennen en erkennen van (micro)trauma kan veel leed worden voorkomen. Ook biedt het kansen om vanuit traumaperspectief naar diagnostiek te kijken.

Kort geleden verscheen bij SWP het boek ‘Immuno-Psychiatrie’ van immunoloog en em. hoogleraar Hemmo Drexhage. Beatrice Keunen, oud-hoofdredacteur van Balans Magazine, werkte mee aan de totstandkoming ervan. ‘Ik vroeg mij af, net als velen met mij: Waarom krijgen juist deze mensen met juist deze mentale uitdagingen in hun leven te maken? En wat biedt hen dan optimale ondersteuning, waardoor hun ontwikkeling zo min mogelijk wordt beperkt?’

Psychologen en orthopedagogen moeten vaak een diagnose vaststellen. Maar waaraan moet een professionele aanpak van diagnose en classificatie precies voldoen? Heeft een diagnose en classificatie alleen positieve effecten op de cliënt? Hoe zit het met stigma? Kan het ook anders? Op deze vragen worden in dit boek antwoorden gegeven.